Funkcja i interakcja między układem hormonalnym, immunologicznym i nerwowym

Rys. 1: Relacje między układem hormonalnym, nerwowym i odpornościowym.

Zmodyfikowano na podstawie Fritzsche K, Wirsching M, 2006, s. 13

Układ odpornościowy i psychika

Ludzkie kryzysy życiowe, takie jak utrata bliskiej osoby lub rozwód, mogą prowadzić do samotności, depresji i niepokoju. Na układ odpornościowy mają wpływ te negatywne doświadczenia. Jak już wyjaśniali Fritzsche i Wirsching, układ nerwowy otrzymuje informacje z układu odpornościowego w postaci cytokin, np. interleukiny 1 (IL-1) i interleukiny 6 (IL-6), interferonu i czynnika martwicy guza (TNF). Cytokiny są aktywowane w procedurze infekcji osi HPA.
Osłabia to odpowiedź immunologiczną na infekcję. Co powoduje osłabienie odporności?
Jeśli limfocyty T są osłabione, osłabiona jest również aktywność naturalnych komórek zabójczych (monocyty, makrofagi).
Stwarza to uczucie (Zachowanie chorobowe) bezsenności, zmęczenia, utraty apetytu i bólu kończyn. (Fritzsche K, Wirsching M, 2006)

Układ odpornościowy jest hamowany przez stres

Centralny układ nerwowy kontroluje układ odpornościowy. Podwzgórze i przysadka mózgowa są lepsze od osi kory nadnerczy i kontrolują neuroprzekaźniki i neurohormony. Zanieczyszczenie środowiska zwiększa hormon stresu, który z kolei osłabia układ odpornościowy.

Rys. 2: Zahamowanie układu odpornościowego przez stres.
Zmodyfikowano na podstawie Fritzsche K, Wirsching M, 2006, s. 14

System hormonalny i psychika

Podwzgórze i przysadka mózgowa regulują uwalnianie hormonów.
Stres i stres psychospołeczny wpływają na CNS poprzez neurony sensoryczne. Jak już udowodnili Fritzsche i Wirsching, wegetatywny układ nerwowy i układ neuroendokrynny są aktywowane podczas groźnych doświadczeń, aby być gotowym do walki lub ucieczki.
(Fritzsche K, Wirsching M, 2006)
W przypadku zaburzeń układu hormonalnego, np. nadczynności tarczycy, pacjenci cierpią na lęk i depresję.
Nadprodukcji glikokortykoidów towarzyszy depresja nastroju, lęk i zaburzenia pamięci.
Pacjenci z niewydolnością kory nadnerczy cierpią na zmęczenie. Jak wskazują już Fritzsche i Wirsching, w przypadku depresji aktywowana jest oś podwzgórze przysadka-nadnercza-kora nadnercza. Nazywa się to hiperkortyzolizmem. Oznacza to zwiększone ryzyko wystąpienia chorób układu krążenia. Niedobór kortyzonu i zmniejszenie efektów immunomodulacyjnych jest oznaką zespołu chronicznego zmęczenia. (Fritzsche K, Wirsching M, 2006)

Układ nerwowy i psychika

W sytuacjach stresowych i pod wpływem stresu mózg reaguje na dwa sposoby, po pierwsze poprzez układ odpornościowy, a po drugie poprzez układ endokrynologiczny.

Podwzgórze – przysadka mózgowa – oś kory nadnerczy

Jak już wyjaśnili Fritzsche i Wirsching, hormon uwalniający kortykotropinę (CRH) jest uwalniany przez podwzgórze; w przysadce mózgowej znajduje się neurohormon odpowiedzialny za tworzenie hormonu adrenokortykotropowego (ACTH). CRH uwalnia ten hormon. Prowadzi to do uwalniania hormonu kory nadnerczy – kortyzolu i powstawania interleukin 1, 2 i 12, które hamują komórki odpornościowe.
Interakcja pomiędzy układem odpornościowym i mózgiem powoduje z jednej strony, że komórki odpornościowe ze swoimi interleukinami działają na mózg poprzez pochwę aferentną, z drugiej strony mózg reaguje poprzez tę interakcję na bodźce układu odpornościowego z reakcją osi podwzgórze przysadka-nadnercza-kora. (Fritzsche K, Wirsching M, 2006)
Proces ten tworzy mechanizm sprzężenia zwrotnego, który powoduje nadmierną reakcję immunologiczną. Zmniejsza to lub eliminuje stany zapalne. Awaria tego mechanizmu, w przypadku niskiego uwalniania kortyzolu do krwi, powoduje przesadzenie odpowiedzi immunologicznej. Dlatego choroby autoimmunologiczne są leczone kortyzonem. (Fritzsche K, Wirsching M, 2006)

Roślinny i autonomiczny układ nerwowy

Wegetatywny układ nerwowy reaguje znacznie szybciej niż hormon stresu kortyzol. Zahamowanie rozwoju komórek odpornościowych zawdzięcza zahamowaniu rozwoju komórek odpornościowych wyprowadzeniu szlaków nerwu współczulnego i błędnego wraz z acetylocholiną neuroprzekaźnika. Redukcja procesów zapalnych przez pochwę jest również znana jako cholinergiczny odruch przeciwzapalny. Dlatego istnieją terapie przeciwstresowe: np. medytacja, hipnoza, akupunktura, itp. Mają one aktywizujący wpływ na włókna pochwy. Prowadzi to do promocji zdrowia, relaksującego samopoczucia.

Psyche, geny i środowisko

Doświadczenia psychospołeczne, jak podkreślają już Fritzsche i Wirsching, wpływają i działają na regulację aktywności genów. Dzięki doświadczeniom lub doświadczeniom można tworzyć wzorce reakcji genetycznych. Środowisko, organizm i geny tworzą jedną całość. Geny i środowisko oddziałują na siebie nawzajem. Choroba lub zdrowie psychiczne nie są z góry określone, ale rozwijają się częściowo dzięki relacjom międzyludzkim i regulacji aktywności genów.
Jeżeli aktywność genów może być regulowana, produkcja białek również ulegnie poprawie. Odgrywa to decydującą rolę w układzie nerwowym, immunologicznym, hormonalnym i sercowo-naczyniowym. (Fritzsche K, Wirsching M, 2006)

Czynniki transkrypcyjne to regulacja aktywności genów, w której każdy gen jest włączany lub wyłączany oddzielnie przez sekwencję regulacyjną.
Są to sygnały, które docierają do genu z zewnątrz, wewnątrz komórek lub całego organizmu. W mózgu, zwłaszcza w korze mózgowej, regulacja genów podlega sygnałom ze świata zewnętrznego: sieci komórek nerwowych i modulacja kory mózgowej.
System limbiczny, który jest odpowiedzialny za doświadczenia emocjonalne i poznawcze, łączy wszystkie te wrażenia. System ten jest również odpowiedzialny za proces regulacji. Przekształca doświadczenia psychologiczne w sygnały biologiczne.
W sytuacjach stresowych mózg przekształca czynniki transkrypcyjne w sygnały biologiczne, które wyzwalają system alarmowy w pniu mózgu, aktywując podwzgórze w celu wywołania reakcji lękowej. Aktywacja genu stresu wpływa na układ krążenia. Stały stres ma negatywny wpływ na układ odpornościowy i może powodować bezpośrednie uszkodzenia komórek nerwowych i hipokampa. (Fritzsche K, Wirsching M, 2006)

Univ. Prof. Dr. Andrawis

Bibliografia

⦁ Andrawis A (2013): ukryta część góry lodowej. Dwuletnia analiza pacjenta

⦁ Teorie Bridegroom W (2001) i praktyka medycyny psychosomatycznej w 100-letniej historii. W: Deter H C (red.) Psychosomatik am Beginn des 21. wieków. Szanse medycyny biopsychospołecznej. Wydawca Hans Huber. Berno. wydanie pierwsze

⦁ Bridegroom W, Christian P, reż. Rad M (1992) Psychosomatic Medicine, zwięzły podręcznik. Wydawca Thieme. Stuttgart. 6. wydanie

⦁ Bürgin D, Resch F, Schulte-Markwort M (2009): Operationalized Psychodynamic Diagnostics OPD-2. Podręcznik Diagnostyki i Planowania Terapii, 2. wydanie poprawione, tylko w języku niemieckim. Wydawca Huber

⦁ Deister A (2005) Reakcje na poważny stres i zaburzenia adaptacyjne, W: Möller H J, Laux G, Deister A, Psychiatria i Psychoterapia. Wydawcy Thieme. Stuttgart. wydanie trzecie

⦁ Deister A (2005) Zaburzenia somoformalne, w: Möller H J, Laux G, Deister A, Psychiatria i psychoterapia. Wydawcy Thieme. Stuttgart. wydanie trzecie

⦁ Dilling H, Mombour W, Schmidt M H (2011): Międzynarodowa klasyfikacja zaburzeń psychicznych. ICD-10, rozdział V (F). Wytyczne kliniczno-diagnostyczne, 8. wydanie poprawione, Verlag Hans Huber

⦁ Ermann M (2004): Medycyna psychosomatyczna i psychoterapia. Podręcznik na bazie psychoanalitycznej, Kohlhammer Verlag

⦁ Fritzsche K, Wirsching M (2006) Psychosomatic Medicine and Psychotherapy. Wydawnictwo Medycyna Springer

⦁ Huber E (2001) Psychosomatic Medicine and the Future of Health Care, W: Deter H C (Ed.) Psychosomatik am Beginn des 21. Jahrhunderts. Możliwości medycyny biopsychospołecznej, Verlag Hans Huber. Berno. wydanie pierwsze

⦁ Kernberg O F (1998): Psychodynamiczna terapia dla pacjentów z pogranicza, Verlag Hans Huber

⦁ Schuster P, Springer-Kremser M (1997): Budulce do psychoanalizy. Wprowadzenie do psychologii głębi, wydanie 4, WUV-Universitätsverlag

⦁ Schuster P, Springer-Kremser M (1998): Zastosowanie psychoanalizy. Zdrowie i choroba z perspektywy psychoanalitycznej, wydanie 2. poprawione, WUV-Universitätsverlag

⦁ Zepf S, (2000): Nerwice psychoanalityczne ogólne, psychosomatyka i psychologia społeczna, Psychosozial-Verlag.